Liman.az
Yazar Cavid Ağa
Bunu bu gün bir Məmlük mənbəsini oxuyanda gördüm. Belçikanın Gent universiteti “Mamluk Prosopography” (https://ihodp.ugent.be/mpp) adlı bir layihə başladıb. Layihə son orta əsr Misir Məmlüklərinin yazdığı tarixi mənbələri bir yerə toplayıb ordakı şəxslərin digər şəxslərlə əlaqələrini araşdırma məqsədi güdür. Şirvan haqqında maraqlı iki mənbə gördüm.
Tərcümə edirəm:
1. İbn Tağrıberdi, Nücum, Hicri 869: “Sultan Xəlil ibn İbrahim, Şamaxı məmləkəti və onun ətraf bölgələrinin sahibi, keçən il vəfat etdi. Zənn edirəm ki, Şamaxı şəhərində. Onun ölüm xəbəri uzaq məsafədən ötrü gec gəlib çatdı. Təxminən qırx il hökmranlıq etdikdən sonra öldü. O, status baxımından Şərqin ən hörmətli padşahlarından biri, rəftar baxımından ən yaxşısı, ən itaətkarı, idarəçilikdə ən mahir, fikrində ən qətiyyətli idi. O, qalan böyük padşahların sonuncusu və Rumların hökmdarı Sultan Murad bəy ibn Məhəmməd ibn Osmanın hal-hazırda bizim dövrümüzdə Rumların hökmdarı olan oğlu Məhəmmədin himayədarlığını həvalə etdiyi şəxslərdən biri idi. Onun işlərini Həvadis (Hadisələr) kitabımızda müfəssəl qeyd etmişik. Allah rəhmət eləsin!”
2. Əl Məqrizi, Süluq, Hicri 838: “Və həmin il Kirman torpaqlarını böyük vəba bürüdü. O, rəbiül-əvvəl ayında Xorasanın Herat şəhərində başlamış və şiddətli olmuş, çoxlu sayda insanın ölümünə səbəb olmuşdu, bəziləri bu rəqəmin 800.000-ə çatdığını bildirirlər.
Şahrux rəbiül-əvvəl ayının 12-də İskəndər ibn Qara Yusiflə döyüşmək niyyətində olan böyük bir ordu toplayıb oradan yola düşdü. O və yanındakılar bunun üçün dörd il hazırlaşmışdılar. Bunun səbəbi İskəndərin Şirvan səltənətinə daxil olanda Şamaxıya hücum etməsi və onun şahı, Dərbəndiyyə şeyxi Xəlil ibn İbrahimə qarşı bir müddət vuruşması idi. Sonra günlərin birində İskəndər ova getmək üçün düşərgəsini tərk etdi və Xəlil onun yoxluğundan istifadə edərək düşərgəyə hücum etdi, İskəndərin oğlunu, qızını və arvadını əsir götürdü. Xəlil, İskəndərin oğlunu Şahruxun yanına göndərdi, o, ona hörmət etdi və bir neçə gün onun yanında at minməyə icazə verdi. Sonra onu Səmərqəndə göndərdi. Xəlil İskəndərin qızını və arvadını isə zorlayaraq şərəfini təhqir etdi.
İskəndər ovdan qayıdandan sonra Şamaxını tutana qədər döyüşləri daha da gücləndirdi, onu xarabalığa çevirdi, camaatının sərvətini talan etdi, həddindən artıq qətllər törədib, sakinlərini əsarət altına aldı. Xəlil qaçaraq Şahruxun xatunu vasitəsilə kömək istədi. O, Şahruxu döyüşə getməyə razı saldı. Şamaxını ələ keçirən İskəndər isə Xəlilin qızını və arvadını rüsvay edir, Xəlilə acıq vermək üçün onları hər gün əlli nəfərə zorlatdırırdı”.
İsgəndər bu hadisənin baş verdiyi ildən 2 il sonra, öz oğlu Şah Qubad tərəfindən öldürüldü.